بهاى سخن
(از مجموعه مطالب "سخنى با فرزندانم")
{زیبایی مرد به فصاحت و شيوايى زبان اوست}
حضرت محمد (ص)
دروغ، كليد همه‌ی بديهاست
حضرت على(ع)
بنام خدا
فرزندانم!
بهای سخن در راستگویی است و در واقع آنچه كه به انسان اعتبار و شخصيت مى‌بخشد؛ همانا صداقت كلام اوست!
از قديم گفته‌اند:
(الانسانُ حيوانِ ناطق)
يعنى: آنچه‌كه انسان را بر ديگر موجودات برترى مى‌بخشد؛ همانا سخن گفتن اوست!
بنابر اين افراد معتبر و متعهد کسانى هستند كه با زبان نرم و با راستگويى بر اعتبار خويش بيفزايند و به عهد و گفته‌هاى خويش وفا كنند و در نتيجه مردم از گزند زبانشان در امان باشند!
بديهى است؛ سخنِ زشت و دروغ، فاقد هرگونه ارزش معنوى و پست‌ترين سخن‌هاست!
كسانی را دوست خود بدانيد که راستگو باشند و بدون هیچ ملاحظه‌اى عيوب شما را باز گویند. اگر کسی با تملّق از شما تمجيد كرد؛ از او دوری جوييد كه دوست ظاهری و دشمن باطنی شماست و از راه دوستى با شما و نفاق درونى دل خود مى‌خواهد، منفعتى عايد خويش گرداند و اشخاصى كه از تملق خوششان مى‌آيد؛ غالباً ساده‌لوح بیچاره، خودخواه و خودرأى، مغرور و دچار عقده‌ى حقارت و فقر فرهنگی‌اند!
در اين ميانه؛ چاپلوسى رابطه‌ى تنگاتنگى با نفاق دارد و جاى‌جای افراد متملق را مى‌توان منافق نيز قلمداد كرد!

فرزندانم!
با مردم مدارا كنيد و زبان نرم داشته باشيد! کسانی که همه را دشمن فرض می‌کنند و می‌پندارند که با بداخلاقی می‌توانند، به اهداف خود دست یابند؛ احمق‌ترین افراد هستند!
هرگز از روی لجبازی به مخالفین، تصمیم نگیرید؛ چون ممکن است نفع شما در دست مخالفین‌تان باشد. کسانی که از روی لجبازی به مخالفین، از منافع خود می‌گذرند؛ افرادی فاقد شعورند!
در برابر كج‌رفتاريها و ناملايمتى‌هاى دشمنان، گاه سكوت اختيار كنيد كه از هر پاسخى كوبنده‌تر است. اگر حرفی برای گفتن ندارید؛ بهتر است، خاموش بمانید. چون در غیر این‌صورت سخنهای نامربوط و تکراری و اندیشه‌های ناقص خود را برملا و خود را رسوا می‌سازید! لابد شنیده‌اید که می‌گویند:
تا مرد سخن نگفته باشد
راز دل او نهفته باشد

عزیزان دلبندم!
همیشه دعوت به امر خیر و نیک‌رفتاری می‌بایست از سوی درستکاران صورت پذیرد! چراکه همیشه شخص گناه‌کار و بداندیشه بدیهای خود را بروز می‌دهد و شخص نیکوکار رفتارهای مناسب خود را و این بدان معناست کسانی که می‌توانند با زبان نرم دشمن خود را به راه راست هدایت و در نتیجه به سوی خود جذب کنند اما از روی نادانی دشمن‌تراشی می کنند و در نتیجه با تندخویی آنان را دفع و از خود دور می‌سازند، کاری ابلهانه و غیر عاقلانه و غیرمنطقی انجام داده‌اند!

دلبندانم؛
زبان محاوره و مناظره‌ی‌تان می‌بایست نرم باشد! از این همین روی خدا در قرآن‌ کریم می گوید:
ای موسا! نزد فرعون برو که طغیان کرده! با او به نرمی سخن بگوی (شاید موثر واقع شود) یعنی این‌که نصیحت و مذاکره با دشمن می‌بایست از سوی شخص درستکار آغاز شود و اگر بخواهد تغییری در رفتار فرد منفی صورت پذیرد؛ با زبان نرم و ملایم شخص درستکار میسر است، نه با بدخویی و زبان تند و آتشین که زبان دافعه بشمار می‌رود!
خدا می‌گوید؛ اگر بخواهد تغییری در فرد خلافکار و طغیانگر صورت پذیرد؛ تنها از نرمی سخن یا مناظره‌ی لطیف انسان شریف اندرزدهنده صورت می‌پذیرد!
پس آگاه باشید:
بداخلاقی و تندخویی بی‌دلیل با دشمنان خود، جز حماقت چیز دیگری محسوب نمی‌شود!
هیچ‌گاه دشمنان‌تان را به القاب زشت مخوانید و به آنان توهین روا مدارید که در غیر این‌صورت به دشمنانتان درس بدی آموخته‌اید و روزی همان را علیه خودتان بکار خواهند برد!
هیچ‌گاه عقايد خود را به دوستانتان تحميل نكنيد و در امرشان دخالت نورزيد و به‌جاى آنان تصميم نگيريد كه اگر خداى نكرده چنين كنيد و تصميم اشتباهى درباره‌ى‌شان اتخاذ نماييد، در پيشگاه خدا نيز مى‌بايست به‌جاى آنان پاسخگو باشيد.
و کسانی که در سرتاسر جهان به جای مردم سرزمین‌شان تصمیم می‌گیرند، اگر می‌دانستند که در رستخیز چه عقوبت تلخ و دردناکی در انتظارشان است و می‌بایست به‌جای آنان پاسخگو باشند؛ هرگز چنین نمی‌کردند.

عزیزانم؛
حتا اگر هدفتان خیر و به صلاح کسی بود؛ باز هم به‌جایش تصمیم نگیرید! چرا که اگر حتا از لطف شما رضایت کامل نداشته باشد؛ خداوند متعال خدمت شما را نخواهد پذیرفت و در جهان آخرت از زیانکاران و گناهکاران خواهید بود!
در طول زندگی همیشه با عاقلان مشورت کنید، چرا که تجربه ثابت کرده، آدمی به هر میزان هم دانشمند باشد؛ باز به دیگر امور غیرتخصصی خود ناآگاه و نادان است و به مشاوره نیاز دارد.

عزیزان من؛
همیشه محصول اندیشه‌ی چند نفر، متعالی‌تر از اندیشه‌ی یک نفر بوده و هست و دانشمندترین افراد نیز به مشورت نیاز دارند.
هرگز خود را داناتر از دیگران فرض نکنید؛ زیرا تنها افراد جاهل و احمق خود را داناتر و برتر از دیگران قلمداد می‌کنند!
راه پيشرفت آدمى در پذيرفتن نقد اصولى و صحيح و سازنده است. اگر كسى اشتباه شما را بازگو کرد، خشمگين مشويد، دستش را ببوسید و با جان و دل پذیرای نقد او باشيد و خطاى خود را بپذيريد! كسى كه از نقد گريزان است و از تذكر و يادآورى خشمگين مى شود؛ ديگران را خوار و حقير و خود را برتر از آنان فرض مى كند!
هميشه در برابر مشكلات صبر پيشه كنيد و با مقاومت و پايدارى و اميدوارى سختى‌ها را كنار بزنيد.
هيچ‌گاه يك فرد بدبين و منفى‌باف و وسواسى را از قصد خود آگاه نسازيد و در امور خيريه با چنين شخص مشاوره نكنيد. با دانايان مشورت کنيد كه دوست نادان بدتر از دشمن داناست و به شما زیان می‌رساند. از افراد بی‌منطق و بد‌اندیش گریزان و اهل تحقیق باشيد! حقیقت را بپذیريد، ولو به ضررتان باشد!
بدانيد كه تعصب بی‌جا در عقاید؛ جاده‌اى است، به سوى بدبختى!
حقيقت چون خورشید در آسمان دلها می‌درخشد و هرگز پشت ابر سياه لجاجت و غرور پوچ پنهان نخواهد ماند و هرگز خاموش نمی‌شود! اگر عقل و دانش در جستجوی راه حقیقت بسنده نبود و شما را یاری نکرد؛ به قلب‌تان رجوع كنيد!
از لجاجت بپرهیزید! مبادا بخاطر لج کردن به کسی از راه درست باز بمانید و از شما حرکتی اشتباه و ناشایست انجام پذیرد که در چنین افراد عقل سلیمی مشاهده نمی‌شود! اگر کسی برای این که بخواهد بدون دلیل عقلانی کلام و اقدام و اندیشه‌ی کسی را مردود بشمارد و از روی لجاجت بالعکس کاری را انجام دهد؛ در حقیقت خود را ضایع و به خود لج کرده نه به دیگران!
ميزان و ارزش هر كس را بايد با ترازوى راستگويى و حق‌طلبى او سنجيد!
در كار خير با سه گروه نبايست مشورت كرد:
١. افراد ساده‌لوح و كم‌عقلِ سست‌انديشه که خود را بسيار دانا و هشيار و قیم دیگران فرض مى‌كنند!
٢. فردى كه دروغگوست و دانسته يا ندانسته ريا مى‌كند!
٣. شخصى كه منفى مى‌انديشد و بسيار به افراد و محيط شكاك است!
يكى از كارهايى كه راه سعادت بشر را هموار مى‌كند، غلبه بر نفس و دورى از رياكارى است! در هيچ كارى ريا نكنيد و هر كارى را در راه حقيقت انجام دهيد.
ريا يكى از فرزندان ناخلف و حرامى دروغ است و آدم رياكار بى‌آنكه خود بداند، دروغگويى پليد است!!
قبول واقعيت و ابراز حقیقت يکی از شاخه‌های شجاعت است! راستگو باشید تا درستی را به سوی خود جذب کنید! زيرا دروغگو اعتماد به نفس ندارد و هر لحظه در این هراس است که روزی دروغش برملا شود! از این روى دست به کارهایی که نیاز به صداقت و شجاعت دارد، نمی‌زند.
حقيقت برادر شجاعت است و دروغ مادر ترس!
آدم دروغگو توان رویارویی با حقيقت را ندارد. چون واقعیت برخلاف باورهای ذهنی اوست.
فردی که دروغ می‌گوید؛ در وهله‌ى اول خود را فريفته و بى‌آنكه خود بداند، اولين نفرى است كه دروغ خود را باور می‌کند اما آن دروغ چون وجود خارجى و در نتيجه واقعيت ندارد، پس از مدتى از ذهنش مى‌گريزد و دروغ جديدترى جاى آن را در حافظه اشغال و در نهايت؛ دروغگو شخصيت اصلى خود را گم می‌كند!
اگر مطلبى از يك فرد دروغگو، در دو زمان متفاوت پرسيده شود؛ هر دو را به یک‌گونه پاسخ نخواهد گفت. چراکه نمی‌داند، در گذشته چه دروغی بافته است. از اين روى؛ دروغ تازه‌ترى سرهم می‌كند! لابد شنيده‌ايد كه می‌گویند: دروغگو كم‌حافظه است؟!
دروغگو از اين جهت فراموشكار مى‌شود كه مغز او حقيقتى را مشاهده نمى‌كند تا در ذهن بسپارد و تنها حقيقت است كه در ذهن انسان ماندگار مى‌ماند!
شما نيز اگر مى‌خواهيد، درستى و صداقت كسى را بسنجيد؛ بى‌آنكه فرد مورد نظر از مقصد درونى شما آگاه گردد، از او چند مطلب را در چند زمان مختلف بپرسيد.
دروغگويان ابلهانى هستند كه گمان مى‌كنند؛ از آنجا كه دروغ‌شان با گذشت زمان از حافظه‌ها زدوده مى‌شود؛ مى‌توانند، كلام دروغ تاريخ مصرف گذشته را پاكسازى و به حقيقت بدل سازند!!
سخن، معرف شخصيت آدمى است و اگر بر زبان رانده شود، راز و نيت درونى آدمى را آشكار مى‌سازد.
انسان تا سخن نگوید، شناخته نمی‌شود و رازش برملا نمى‌گردد و انسان عاقل در مورد چیزی که بدان علم ندارد، سخنی به میان نمی‌آورد و یا کمتر به اظهار نظر می‌پردازد. چرا که اطلاعات اکثر مردم کم است!
(مقدار علمی که به شما رسیده است اندک است و برای قضاوت کافی نیست)
«سوره‌ی اسراء آیه‌ی ۸۵»
فرزندانم!
پس بدانيد:
زبان بيان كننده ى اسرار درونى آدمى است و هويت و شخصيت اصلى هر كس را بيان مى‌كند و سخن دروغ و كلام بى‌تعمق و نادرست، منشأ بيمارى‌هاى روانى و مادر همه‌ى بدبختى‌هاست!
سخنان بزرگان درباره‌ى زبان دروغ
تندرستى انسان در راستگويى است.
رسول گرامى اسلام محمد (ص)
دروغ را دشمن سفارش می‌دهد منافق می‌سازد و عوام‌فریب پخش می‌کند و عامى آن را مى‌پذیرد!
[استاد شهید دکتر علی شريعتى]
بدکارانی که با زبان (دروغ) خود، مردم را برخلاف آبادانی و پیشرفت جهان وامی‌دارند؛ راه اهریمنان را برگزيده‌اند.
حضرت زرتشت (ع)
تندرستی انسان در خاموشى است.
حضرت محمد (ص)
سخنى بگوييد كه از انديشه‌ى پاك سرچشمه گرفته شده باشد!
حضرت زرتشت (ع)
من دشمن سرسخت دروغگويانم و تا آنجا كه مرا نيرو هست با آنان پيكار مي‌كنم.
(حضرت زرتشت عليه السلام)
تا توان دارم دشمن حقيقى دروغ‌پرست و حامى پرقدرتى براى راستگويان خواهم بود.
(حضرت زرتشت عليه السلام)
زبان ابراز انديشه است. بى‌بند و بارى در زبان به منزله‌ى لاابالى‌گرى در انديشه است!
(لئون تولستوى)
با سه دسته دوستی روا نیست.
١. چاپلوسان
٢. ياوه‌گویان
٣. ریاکاران
كه همگى موروث بدبختی و رسوایی می‌باشند.
(کنفوسیوس)
از نشانه های ایمان این است که راستگویی را پیشه کنى ولو به زیان تو باشد و از دروغ‌گویی پرهیز کنى، هرچند برای تو سودمند واقع گردد!
(امام علی علیه السلام. نهج‌البلاغه. صفحه ۵۵۶ حکمت ۴۵۸)
دروغگو با دروغ خود چند چیز به‌دست می‌آورد:
يك. خشم خدا
دو. نگاه تحقیرآمیز مردم
سه. دشمنی فرشتگان
(امام علی علیه السلام. تصنیف قدر الحکم درر ادکلم. صفحه ۲۲۱حكمت ۴۴۱۸)
مردم از آنچه زيان مى بينند، بوسيله‌ی زبان است!
(رسول اكرم ص)
بلاى آدمى در زبان اوست
حضرت على (ع)
كسى كه بيهوده سخن بگويد؛ پاسخ بيهوده نيز بشنود.
حضرت على (ع)
اجازه نده زبانت قبل از انديشه‌ات به‌كار افتد
(شيلون)
زبان بد انسان، چون مارى است كه تنها بدن خود را نيش مى‌زند!
(نيكلاى گوگول)
هر كلامى كه بر زبانتان جارى شود، همان خواهد شد كه خواستيد!
(اسكاول)
كرج ١٣٩٣
فضل الله نكولعل آزاد

نوشته شده توسط فضل الله نکولعل آزاد در پنجشنبه چهارم اردیبهشت ۱۳۹۳ |